Transfery i skauting w młodzieżowej piłce nożnej – raport Stowarzyszenia PASS

Relacje i etyka największym problemem w skautingu i transferach w młodzieżowej piłce nożnej? Takie wnioski płyną z badania „Transfery i skauting w młodzieżowej piłce nożnej”, zrealizowanego przez Stowarzyszenie Akademii i Trenerów Piłkarskich PASS. Nagminne kontakty z zawodnikami i ich rodzicami bez wiedzy aktualnych klubów, brak odpowiedzi na oficjalne zaproszenia, podbieranie trenerów razem z całymi grupami zawodnikami – to tylko część problemów, z którymi mierzą się kluby piłkarskie z całej Polski.

Stowarzyszenie PASS, jako organizacja dbająca o interes klubów oraz trenerów piłkarskich, w ostatnich tygodniach zrealizowała projekt badawczy, mający na celu zweryfikowanie skali nieetycznych zjawisk i zachowań w transferach oraz skautingu w młodzieżowej piłce nożnej. W badaniu udział wzięli przedstawiciele łącznie 123 klubów, szkółek i akademii piłkarskich – prezesi i osoby zarządzające, trenerzy, pracownicy administracyjni, a także m.in. skauci czy rodzice zawodników. Wnioski, które wynikają z badania powinny dać do myślenia nie tylko władzom piłkarskim – Polskiemu Związkowi Piłki Nożnej czy Związkom Wojewódzkim, ale całemu środowisku związanemu z piłką nożną w Polsce.

Główny wniosek płynący z badania to ciągły problem w kwestii budowania profesjonalnych, etycznych relacji, a także elementarnej komunikacji pomiędzy klubami. Konieczność ciągłego konkurowania sprawia, że codziennością klubów jest pobieranie zawodników, trenerów czy nawet całych drużyn. Dowodem na to są odpowiedzi respondentów – ponad 60% badanych często lub bardzo często doświadcza sytuacji, w której przedstawiciel innego klubu kontaktuje się z zawodnikami za pośrednictwem social media, bez wiedzy klubu aktualnego! Również ponad 60% badanych zadeklarowało, że inne kluby kontaktowały się z rodzicami zawodników, nie informując o tym aktualnego klubu!

Kolejnym problemem, z którym muszą mierzyć się kluby, jest uzyskiwanie środków z ekwiwalentów transferowych – ledwie 15% badanych nigdy nie miało z tym problemu. Co więcej, 30% badanych często lub bardzo często należny ekwiwalent otrzymuje nie od klubu, a np. od rodziców zawodnika.

Dużym wyzwaniem w codziennej pracy klubów jest również pozyskiwanie zawodników – 40% respondentów często lub bardzo często nie otrzymuje żadnej odpowiedzi na oficjalne zapytania związane z zainteresowaniem określonym zawodnikiem. Problemem jest nie tylko sam kontakt z klubami, ale również celowe zawyżanie wartości zawodników – ponad 50% respondentów doświadcza tego typu sytuacji czasem, często lub bardzo często.

Nieprofesjonalny skauting i walka o zawodnika wpływa również na proces szkoleniowy – regularną praktyką jest wysyłanie nawet kilkunastu zaproszeń na testy dla wyróżniających się zawodników z jednej drużyny – zadeklarowało to blisko 55% badanych. Co więcej, nadal dużym problemem jest odchodzenie trenerów do innego, razem z całymi grupami zawodnikami – doświadcza tego regularnie blisko 70% badanych! Te dwa zjawiska sprawiają, że bardzo trudno jest utrzymać wysoką efektywność pracy szkoleniowej wiedząc, że istnieje wysokie prawdopodobieństwo odejścia zawodników lub nawet całych drużyn, często nie otrzymując nic w zamian.

Bardzo istotną kwestią w pracy szkoleniowej jest jej docenienie, i to nie tylko finansowe. Jak pokazało badanie, kolejny zdiagnozowanym problemem jest kwestia granicy wiekowej, od której obowiązuje przepis o ekwiwalencie – ponad 70% badanych oczekuje, że granica ta zostanie obniżona do 10 lub 9 roku życia. Za pozostawieniem obecnej granicy opowiedziało się zaledwie nieco ponad 20% badanych. Często pojawia się również pytanie, czy kluby powinny być w jakiś sposób gratyfikowane za swoją pracę szkoleniową przed 12 rokiem życia, od którego obowiązuje ekwiwalent transferowy? Blisko 50% badanych uznało, że kluby powinny otrzymywać niewielką, ale stałą kwotę za każdy pełny sezon przynależności.

W kontekście transferów i skautingu bardzo często prowadzone są dyskusje o statusie wychowanka – respondenci mieli okazję skonfrontować swoje podejście do definicji UEFA, która reguluje tę kwestię. Okazuje się, że niespełna 1/3 badanych zgadza się z tą definicją (wychowanek jako zawodnik, który spędził w klubie przynajmniej 3 lata w okresie 15-21 lat). Respondenci mogli zaproponować swoją sugestię tego przepisu – najczęściej powtarzające się odpowiedzi to 3 lata w okresie 12-18 lat, 3 lata w okresie 8-18 lat oraz 3 lata w okresie 6-18 lat.

Na zakończenie badania respondenci mieli możliwość podzielenia się swoimi spostrzeżeniami i pomysłami na zmiany w zakresie skautingu i transferów – pojawiało się wiele ciekawych propozycji które pokazują, że warto zapytać o zdanie środowisko piłkarskie, które często ma ciekawe i ważne przemyślenia. Jakie, nawet drobne zmiany, zaproponowali respondenci? O to część z nich:

• Należałoby wprowadzić solidarity payment na poziomie krajowym. Za każdy transfer gotówkowy zawodnika aż do końca kariery 5-10 % kwoty powinna być dzielone miedzy kluby które szkoliły zawodnika w okresie 10-21 (proporcjonalnie do okresu szkolenia) dodatkowo klub pierwszej rejestracji zawodnika powinien otrzymywać jakąś stała kwotę w zależności od klasy klubu pozyskującego (kwota do dyskusji- np. Ekstraklasa 10 000, 3 liga – 1000 zł ).
• Kwoty ekwiwalentu za wychowanka powinny zostać zmniejszone o połowę, a wyrównanie tych kwot powinno być sfinansowane po czasie, przez klub(y) pozyskujące, jeśli zawodnik 1) podpisze kontrakt na poziomie Ekstraklasy, I lub II ligi, 2) podpisze kontrakt za granicą, 3) zadebiutuje w reprezentacji Polski – np. odpowiednio: 5000 PLN, 5000 PLN, 10000 PLN
• Karta amatora do 12 roku życia powinna być podpisywana na pół roku (a nie rok, jak jest obecnie), dzięki czemu jest możliwość zmiany środowiska treningowego po rozegraniu jednej rundy
• Powinien powstać kodeks postępowania etycznego dla klubów, porównywalny do angielskiego, aby ograniczyć nieetyczne zachowania większych klubów względem mniejszych i usystematyzować ten proces.
• Ekwiwalent powinien być naliczany od początku zarejestrowania zawodnika w pierwszym klubie w systemie Extranet
• Do poziomu wojewódzkiego wszystkie takie transfery powinny być bezgotówkowe (bez ekwiwalentu np.). Jeśli zawodnik chce zmienić klub, to nie powinno być mechanizmów (finansowych) blokujących taki transfer. Natomiast jeśli w grę wchodzi transfer na poziom centralny od III ligi wzwyż, to powinny być jakieś stałe kwoty w zależności od poziomu rozgrywek + zapis o % (z kwotą minimalną) od kolejnych transferów.
• Moim zdaniem większą rolę w transferach młodzieżowych powinien odgrywać Związek Piłkarski, ten lokalny, który mógłby doradzać małej akademii nie mającej doświadczenia w transferach lub odpowiednio wykształconych pracowników do przeprowadzania rozmów dotyczących zmian barw klubowych.
• Uważam ze powinny istnieć 2 lub nawet 3 terminy w związku ze statusem wychowanka. Pierwszy z nich to wychowanek pierwotny później np. wychowanek pozyskany. Przedział wieku jest też tematem do dyskusji bo zbyt wczesny wiek wychowanka tez może negatywnie wpływać na sytuacje z agresywnym podbieraniem zawodników. Moim zdaniem nie fair jest nazywanie zawodnika 19 letniego wychowankiem jeśli do 15 roku życia grał w barwach innego klubu.

Pełna wersja raportu dostępna jest poniżej:

Transfery i skauting w młodzieżowej piłce nożnej – raport Stowarzyszenia PASS